عسل تغذیه ای

عسل تغذیه ای به عسلی گفته می‌شود که به جای شهد گل از مواد قندی که زنبوردار در اختیار زنبور قرار می‌دهد تولید می‌شود.

در این بین شربت آب و شکر یکی اصلی‌ترین انواع تغذیه مصنوعی است. اما هستند زنبوردارانی که به جای آب و شکر از مواد دیگری هم استفاده می‌کنند. شربت ملاس چغندر، ساخارین، شربت گلوکز و… انواع دیگری از تغذیه هستند که به زنبور داده می‌شود.

چرا عسل تغذیه ای تولید می‌شود

دلایل متعددی وجود دارد که زنبوردار اقدام به تولید عسل تغذیه ای می‌کند. متاسفانه برخی از افراد که آگاهی کافی ندارند، همین که می‌بینند زنبورداری اقدام به دادن آب و شکر به زنبور می‌کند. او را متهم به این می‌کنند که این فرد متقلب و سودجو است و می‌خواهد عسل تغذیه ای دست مشتری بدهد. اما واقع امر این نیست.

قبل از هر چیز باید بدانیم که زنبورداری یک صنعت است و دادن آب و شکر تنها مختص به ایران نیست. تغذیه مصنوعی در تمام دنیا و کلا در صنعت زنبورداری دنیا مرسوم است. اختلاف تنها بر سر این است که چه زمان زنبوردار از آب شکر استفاده می‌کند.

به این معنی که آیا زنبوردار عسل تغذیه ای را می‌فروشد؟ یا بهتر بگویم آیا این نوع عسل را به اسم عسل طبیعی می‌فروشد یا نه.

در زیر به نمونه‌هایی که زنبوردار اقدام به دادن آب و شکر به زنبور می‌کند، اشاره خواهیم کرد.

زمستان گذرانی با آب و شکر

زنبورداری اصولی به این صورت است که زنبوردار با کوچ دادن زنبورهای خود در فصول مختلف به مناطقی که شهد گل وجود دارد، عسل تولید کند. که بخش زیادی از هزینه‌های زنبورداری نیز به همین کوچ‌ها و حمل و نقل کندوها برمی‌گردد.

اما همه می‌دانیم که جریان شهد در تمام فصول یکسان نیست. حتی با فرض اینکه زنبوردار کندوهای خود را در فصول مختلف کوچ دهد بازهم در برخی از فصل‌ها بخصوص فصل زمستان، یعنی از اواخر پاییز تا اوایل اسفند جریان شهد در کل کشور متوقف و یا بسیار محدود می‌شود، چرا که عملا هیچ گیاهی که شهدزا باشد در طبیعت وجود ندارد.

در این زمان زنبوردار برای حفظ کلنی زنبور خود و قوی نگه داشتن آن مجبور به تغذیه مصنوعی زنبور است. عسلی که به این شیوه تولید می‌شود صرفا برای مصرف خود زنبور و زنده ماندن آن است و عملا وارد بازار نمی‌شود.

البته در این بین هستند زنبوردارانی که زمستان گذرانی زنبورها را نیز با عسل طبیعی انجام می‌دهند، اما این کار منوط به این است که قبل از زمستان جریان شهد خوبی به داخل کندو سرازیر شده باشد و کندودار ترجیح دهد که به جای دادن شکر به زنبور، بخشی از همان عسل طبیعی را برای تغذیه زنبور در کندو باقی بگذارد.

تحریک کلنی در ابتدای فصل بهار

حتی اگر زنبور زمستان را با عسلی که خودش در اواخر تابستان تولید کرده سپری کند، در اوایل بهار منابع تغذیه آن به شدت کاهش یافته است. این در حالی است که اتفاقا این زمان، یک زمان حساس برای زنبوردار است. چرا که می‌خواهد کلنی خود را قوی و پرجمعیت نگه دارد تا با باز شدن اولین شکوفه‌ها جریان شهد مناسبی وارد کندو شود.

در واقع زنبور ملکه هر زمان که احساس کند جریان شهد به داخل کندو کم شده است، تخم گذاری را کاهش می‌دهد تا جمعیت کلنی کاهش یابد و به نوعی میزان شهد را با تعداد زنبورها در تعادل نگه دارد.

زنبوردار در این زمان یعنی در اوایل فصل بهار با دادن تغذیه مصنوعی به زنبورها این سیگنال را به ملکه می‌دهد که جریان شهد مناسب است و ملکه نیز تخم‌گذاری را افزایش می‌دهد و زنبوران کارگر هم وظیفه مراقبت از نوزادان را به نحوه احسن انجام می‌دهند.

در نتیجه با شروع اولین فصل زنبورداری، زنبوردار یک کلنی قوی و پرجمعیت دارد که می‌تواند میزان شهد خوبی از طبیعت جمع آوری کند. عسل تولید شده به این شکل نیز به هیچ عنوان وارد بازار نمی‌شود و درست بعد از ورود اولین جریان‌های شهد به داخل کندو تغذیه مصنوعی نیز قطع می‌شود.

اگر چه ممکن است در اولین برداشت‌هایی که از کندو انجام می‌شود مقداری از عسل تغذیه‌ای نیز در کندو موجود باشد اما در برداشت‌های بعدی عملا اثری از این نوع عسل در کندو نخواهد بود.

تا اینجای کار متوجه شدیم که زنبوردار هر زمان که متوجه شود کلنی آن غذای کافی برای مصرف ندارد و احتمال این وجود دارد که زنبورها از بین بروند و یا ملکه تخم گذاری را متوقف کند، ملزم است که به زنبورهای خود تغذیه مصنوعی و یا همان آب شکر بدهد.

چرا که در غیر این صورت یا زنبورستان خود را از دست می‌دهد و یا با یک کلنی ضعیف به استقبال فصل گلدهی می‌رود.

این موارد اصلا ربطی به طبیعی بودن و یا نبودن عسل در فصول بعدی ندارد. چرا که زنبوردار این نوع عسل را اصلا به فروش نمی‌رساند و صرفا برای خود زنبور است. پس نمی‌توان گفت زنبورداری که در زمستان به زنبورش آب شکر داده، عسلی که در تابستان هم تولید می‌کند قطعا تغذیه ای است!

تولید عسل تغذیه ای برای فروش

با وجود تمام مواردی که در بالا گفتیم، دوست داشته باشیم یا نه، عسل تغذیه ای حتی در فصولی که شهد در طبیعت وجود دارد نیز تولید و فروخته می‌شود. هستند زنبوردارانی که در کنار شهد گل‌ها به زنبورهای خود آب و شکر هم می‌دهند تا بارگیری کندو چند برابر شود و اتفاقا تعداد این زنبورداران هم کم نیست.

اما به این زنبوردارن هم نمی‌توان برچسب متقلب را زد. چرا که اکثر این زنبورداران عسل خود را با عنوان تغذیه ای به فروش می‌رسانند و تا زمانی که این کار را انجام می‌دهند هیچ مشکلی وجود ندارد.

چند علت مهم وجود دارد که زنبورداران اقدام به تولید عسل تغذیه ای برای فروش می‌کنند.

بارگیری کندو زمانی که زنبور از شکر تغذیه می‌کند نسبت به حالت عادی که زنبور برای جمع‌آوری شهد مجبور است کیلومتر‌ها پرواز کند قطعا بیشتر است. (پس حجم تولید عسل تغذیه ای در هر کندو نسبت به عسل طبیعی چندین برابر است)

قیمت عسل تغذیه ای نسبت به عسل طبیعی کمتر است. در نتیجه زنبوردار راحت‌تر آن را به فروش می‌رساند. بسیاری از شرکت‌های بسته بندی عسل اتفاقا به دنبال عسل تغذیه‌ ای ارزان قیمت هستند و با آگاهی کامل این نوع عسل را می‌خرند.

ریسک زنبوردار به شدت کاهش می‌یابد. زنبورداری، صنعتی است که بسیار وابسته به آب و هوا و طبیعت است و از آنجایی که طبیعت قابل پیش بینی نیست، تکیه کامل به شهد گل‌ها بسیار برای زنبوردار پر ریسک است. به عبارت بهتر همانطور که در مطلب انواع عسل گفتیم ممکن است زنبورداری کندوهای خود را به یک منطقه‌ی پر گل کوچ دهد اما ناگهان هوا تغییر کند (بارندگی شود، باد بوزد، گرما شدید شود) در این حالت زنبور قادر به جمع آوری شهد نیست و ممکن است کل کلنی از بین برود. در نتیجه برخی از زنبورداران به این تصمیم می‌رسند که ۹۰ درصد از زنبورستان خود را تغذیه کنند و ۱۰ درصد را اگر همه چیز مساعد بود به صورت طبیعی تولید کنند.